فراز و نشیب تئاتر دانشگاهی

یادداشت افشین خورشیدباختری، منتقد، بازیگر و مدرس تئاتر، دربارۀ فراز و نشیب «تئاتر دانشگاهی»

 بخش نخست این نوشته را اینجا بخوانید: این جاده «یک طرفه» می شود

افشین خورشیدباختری

بخش دوم؛

 رابطۀ نامتعادلِ تئاترِ دانشگاهی با متولیانِ رسمی اش

افشین خورشیدباختری

afshinbakhtari@yahoo.com

 

عمده ترین متولی رسمیِ تئاتر دانشگاهی از آغاز به فعالیت «جشنواره تئاتر دانشگاهی»، وزارت علوم بوده است Ùˆ سپس نهاد هایی چون مرکز هنرهای نمایشی یا شهرداری Ùˆ … به عنوان حامی Ùˆ همکار با جشنواره تامین برخی از هزینه ها Ùˆ امکانات سخت افزاری را به عهده داشته اند.

 در دهۀ ۶۰ چنین رابطه ای مابین گروه های نمایشی و «جهاد دانشگاهی» به عنوان برگزار کنندۀ جشنواره، بیشتر شکلی «نظارتی» داشت.

 پول و بودجه و امکاناتی در کار نبود و «جهاد دانشگاهی» به عنوان ناظر و فراهم آورندۀ امکاناتِ سخت افزاری عمل می نمود. البته در این میان توقعاتِ کلی و رعایتِ چهارچوب ها و خط قرمزها نیز مطرح بود که در مرحله تصویب متن یا بازبینی انجام می شد، اما در عین حال شیوۀ حضور گروه ها در جشنوارۀ تئاتر به گونه ای بود که نقش این نهاد در حد «نظارتِ کلی» باقی می ماند و وارد حیطۀ «اجرا» و «تصدی گری» نمی شد و به شکل نسبی (و نه کامل) احترام و اطمینانی نسبی و نامریی برای گروه های شرکت کننده قائل می شد.

         ” در دهۀ Û¶Û° نقش «جهاد دانشگاهی» به عنوان برگزار کنندۀ جشنواره، بیشتر Ø´Ú©Ù„ÛŒ «نظارتی» داشت … البته در این میان توقعاتِ Ú©Ù„ÛŒ Ùˆ رعایتِ «چهارچوب ها» Ùˆ «خط قرمزها» نیز مطرح بود … اما در عین حال نقش این نهاد در حد «نظارتِ کلی» باقی Ù…ÛŒ ماند Ùˆ وارد حیطۀ «اجرا» Ùˆ «تصدی گری» نمی شد. “

 یکی از نقاط قوتِ «جشنواره تئاتر دانشگاهی» – در دوره های پیشین Ùˆ تا هنگامی که «مجمع کانون های تئاتر» فعالیت داشت - حضور «نهادهای صنفی» برای برقراری رابطه ای متوازن Ùˆ متعادل  بود Ú©Ù‡ سبب شده بود تا نوعی شور Ùˆ نشاط در فضای جشنواره دیده شود، چرا Ú©Ù‡ گروه های تئاتری احساس تعلق خاطر بیشتری به جشنواره داشتند. هر چند Ú©Ù‡ همراه این نشاط، گاه مطالبه ها Ùˆ غر زدن ها Ùˆ طلبکار بودنِ گروه ها Ùˆ نمایندگان شان نیز چاشنی Ù…ÛŒ شد، اما نشان دهندۀ حیاتِ پرشوری بود Ú©Ù‡ در آن همه خود را سهیم Ù…ÛŒ دانستند Ùˆ با همۀ فراز نشیب ها در آن شرکت Ù…ÛŒ جستند.

تندیس جشنوارۀ تئاتر دانشگاهی اساساً وجود کانون ها و معرفی کاندیداهای دبیری جشنواره از سوی دانشگاه های مختلف، تمرین تحملی بود که در فضای یک «جشنواره دانشجویی» انجام می پذیرفت و تحمل، صبر و احترام به خرد جمعی را می آموخت؛ فضایی که برای دست یابی و ایجاد آن در خارج از فضای جشنواره، باید سال ها هزینه و وقت صرف شود تا به نتیجه برسد؛ زمینه ای که نبود آن در دوره های اخیر کاملا مشهود بوده و طراوت دربرگیرندگی و فراگیری وحس تعلقِ جشنواره به خود را کاسته و ریزش های بسیاری را سبب شده است.

 زیرا از سیمای یک گفتگوی دو طرفه مابین تمام کسانی که در حوزۀ دانشگاه به تئاتر علاقه مندند، تبدیل به تک گویی ای شده است که طرف مقابل در آن باید شنونده باشد و نه شریک، و شرکت کنندگان باید مطیع باشند نه مختار.

بخش دیگری از تعریف ناشدگیِ این رابطه به ارتباطِ مجریان Ùˆ مسوولان جشنواره با حامیانی چون وزارت علوم، مرکز هنرهای نمایشی، شهرداری Ùˆ … باز Ù…ÛŒ گردد.

 هنگامی که پشتوانۀ صنفی و تعریف شده ای برای جشنواره موجود نباشد، شاهد آن می شویم که در دوره های مختلف تفاهمنامه ها، وعده های اجرا و تامین هزینه و مشارکت به راحتی رنگ باخته و زیر پا گذاشته می شوند؛

از عدم افزایش بودجه و ثابت ماندن آن طی سال های مختلف تا دیرکردهای چندین ماهه که گاه از سال هم فراتر می رود و گواه آن مصاحبه های دبیران و گروه های شرکت کننده در جشنواره در دوره های مختلف مبنی بر جامۀ تحقق نیافتن تعهدات و وعده های مسوولان است.

 تا آنجا که در آخرین نمونه های آنها شاهد ابراز تاسف مدیر «خانه تئاتر دانشگاهی» از عدم انجام تعهدات مرکز هنر های نمایشی (تعهدات سال ۸۹) به آن خانه بوده ایم.

 اما پرسش این است که مگر مرکز هنرهای نمایشی متولی تئاتر دانشگاهی است؟ و اساسا در شرایطی که هنوز بسیاری از تعهدات مرکز نسبت به مراجعان مستقیمش انجام نشده، آیا می توان توقع عمل به تعهدات را از مر کز هنرهای نمایشی داشت؟

 دیگر این که آیا بهتر نیست این توافق ها در شرایطی برابر و با اتکا به پشتوانۀ حمایتِ کانون های تئاتری و دانشگاه ها صورت پذیرد تا ضمانت اجرایی نیز داشته باشد؟

  ” هنگامی Ú©Ù‡ پشتوانۀ صنفی Ùˆ تعریف شده ای برای جشنواره موجود نباشد، شاهد آن Ù…ÛŒ شویم Ú©Ù‡ در دوره های مختلف تفاهمنامه ها، وعده های اجرا Ùˆ تامین هزینه Ùˆ مشارکت به راحتی رنگ باخته Ùˆ زیر پا گذاشته Ù…ÛŒ شوند. “

 و آیا بهتر نیست گفتگو ها با اتکا به اصول و در فضایی بایسته انجام شود، و نه با تکیه بر میزان روابط فردی و دوره ای با مدیران؟ چرا که حصول توافق و جذب حامیانِ مالی خود کاری تخصصی در حیطۀ اقتصاد و مدیریتِ تئاتر است و متاسفانه این حوزه همچنان مورد غفلت قرار می گیرد.

 نباید فراموش کرد که گفتگو کنندگان و مدیرانِ جشنواره به نوعی شخصیت های حقوقی هم به حساب می آیند و در جایگاه تصمیم گیری، نمایندگانِ اقشار دانشگاهی به شمار می آیند، پس کیفیت تصمیم گیری و جایگاه کاری آنها می تواند در نوع نگاه طرف مذاکره به تئاتر دانشگاهی تاثیر گذار باشد تا در کشاکش برگزاری جشنواره مدیران و ستاد اجرایی را به عناصری خنثی یا دست و پا بسته در برابر مشکلات  بدل نکند.

(ادامه دارد)

مطالب مرتبط