فراز و نشیبِ «تئاتر دانشگاهی» (3) ؛ وصلۀ ناچسبِ «تئاترِ فاخر»

یادداشت افشین خورشیدباختری، منتقد، بازیگر و مدرس تئاتر، دربارۀ فراز و نشیب «تئاتر دانشگاهی»

 بخش نخست این نوشته را اینجا بخوانید: این جاده «یک طرفه» می شود

بخش دوم: رابطۀ نامتعادلِ تئاترِ دانشگاهی با متولیانِ رسمی اش

افشین خورشیدباختری

.بخش سوم؛

از «نظارت» تا «تصدی گری» و «اجرا»

افشین خورشیدباختری

afshinbakhtari@yahoo.com

در روند «جشنواره تئاتر دانشگاهی» نقش وزارت علوم به مرور از یک “ناظر” (Ú©Ù‡ جشنواره ای گسترده Ùˆ سراسری را با حضور اکثر مراکز دانشگاهی داخلی Ùˆ شرکت کنندگانی از خارج برگزار Ù…ÛŒ کرد) به “مجری” تغییر یافته است.

این تغییر نقش تا به آنجا پیش می رود که در کنار ایده های خوبی چون «نگاهی واسع و در برگیرنده»، «توجه به تنوع آرا» و در نظر گرفتن «بودجه های بیشتر»، ناگهان سخن از رویکرد به «تئاتر فاخر» نیز به میان می آید؛

همان «تئاتر فاخر»ی که حتی در حیطۀ «تئاتر حرفه ای» هم طرحِ آن تاکنون حاصلی نداشته است جز صرف هزینه های گزاف برای به صحنه بردن «آثار کلیشه ایِ خلق الساعه» که پای ثابت آن «یک روایت احساساتی» (Sentimental)، «یک گروهِ حرکات موزون و مقادیری موسیقی هیجانی و دکلماسیون» است و بیشتر وجه المعامله ای بوده برای «تثبیتِ مدیریت های ناموفق» و «صرف بودجه های بلاتکلیف».

            ” «تئاتر فاخر» حتی در حیطۀ «تئاتر حرفه ای» هم  تاکنون حاصلی نداشته است جز صرف هزینه های گزاف برای به صحنه بردن «آثار کلیشه ایِ خلق الساعه» Ú©Ù‡ پای ثابت آن «یک روایت احساساتی»، «یک گروهِ حرکات موزون Ùˆ مقادیری موسیقی هیجانی Ùˆ دکلماسیون» است Ùˆ بیشتر وجه المعامله ای بوده برای «تثبیتِ مدیریت های ناموفق» Ùˆ «صرف بودجه های بلاتکلیف». “

 طرح «تئاتر فاخر» در پیکرۀ «تئاتر دانشگاهی» به زعم نگارنده تعبیۀ چرخ هایی کهنۀ نامناسب به روی ماشین مسابقه ای است که اتفاقاً در بسیاری کورس ها از رقیبانش پیش افتاده است.

نمونۀ آن موفقیت های کارگردانانی چون رضا ثروتی است که ابتدا از دل تئاتر دانشگاهی برخاست و در عین سلامت کاری، به عنوان کارگردان برگزیدۀ جشنواره تئاتر فجر درخشید.

تصویری از «مکبث» به کارگردانی «رضا ثروتی» با وجود چنین دستمایه ها Ùˆ نیرو های نهفته ای – Ú©Ù‡ تنها بستری مناسب برای بالیدن Ùˆ رشد نیاز دارند – آیا نیازی به تولید «تئاتر فاخر» آن هم درحوزۀ «تئاتر دانشگاهی» هست؟

آیا «فاخر بودن» چیزی غیر از ایجاد فخر و مباهات هنری و علمی است؟ آنهم در جایگاهی که باید «تجربه گرایی»، «کلیشه گریزی» و «نوآوری» حرف اول را بزند و اتفاقاً بخش اندکی از هزینه های یک کار «فاخر» می تواند گره های زیادی از مشکلات گروه های نمایشی دانشجویی باز کند؟

آیا بهتر نیست معاونت فرهنگی وزارت علوم – یا سایر مدیریت های Ø°ÛŒ ربط – به جای رویکرد به «تولید» Ùˆ «سفارش» آثار Ú©Ù‡ بهره ای برای کلیت پیکرۀ تئاتر در دانشگاه ها ندارد،  رویکردی ژرف اندیشانه Ùˆ مولد در زمینۀ «فراهم ساختن زیر ساخت های سخت افزاری Ùˆ نرم افزاری برای رشدِ فرهنگِ تئاتر در دانشگاه ها» بگزینند تا در دراز مدت شاهد توسعه Ùˆ بالندگی تئاتر در تمامی دانشگاه ها Ùˆ مراکز آموزش عالی باشیم؟ ( هرچند، این خواسته شاید تا حدودی آرمانی به نظر آید، زیرا با توجه به «نبود برنامه ریزی» Ùˆ «دوراندیشیِ فرهنگی» Ùˆ «عمر کوتاه مدیریت ها»، بیش از هر چیز برنامه سازی های زود بازده Ùˆ Ú©Ù… اثر مورد توجه قرار Ù…ÛŒ گیرد).

         ” آیا «فاخر بودن» چیزی غیر از ایجادِ فخر Ùˆ مباهات هنری Ùˆ علمی است؟ آنهم در جایگاهی Ú©Ù‡ باید «تجربه گرایی»، «کلیشه گریزی» Ùˆ «نوآوری» حرف اول را بزند Ùˆ اتفاقاً بخش اندکی از هزینه های یک کار «فاخر» Ù…ÛŒ تواند گره های زیادی از مشکلات گروه های نمایشی دانشجویی باز کند؟ “

 به هر حال توقع از مدیران Ùˆ سیاست گذاران در «تئاتر دانشگاهی» آن بوده Ùˆ هست Ú©Ù‡ برخورد Ùˆ نگاهی در شان جایگاه دانشگاه ها داشته باشند. زیرا ورود به مسایل اجرایی – آن هم در Ø´Ú©Ù„ÛŒ Ú©Ù‡ اشاره شد – قطعا نخستین آسیب های خود را به «تئاتر دانشگاهی» Ùˆ در ادامه به برنامه ریزان آن وارد خواهد کرد Ùˆ پیکره ای Ú©Ù‡ در Ø·ÛŒ سال ها Ùˆ با عرق ریزان روح Ùˆ جسم تمامی گروه های نمایشیِ دانشجویی Ø´Ú©Ù„ گرفته را با خطرِ افتادن در دامان «تئاتر سفارشی» مجروح خواهد ساخت.

 اگر کسی به این جمله Ú©Ù‡ «تئاتر دانشجویی، تئاتری جسور است» اعتقاد داشته باشد، بی گمان رفتن به سمت «تئاتر فاخر» – Ú©Ù‡ با روحیات نو آورانه، امکانات Ùˆ خواست های «تئاتر دانشجویی» در تضاد است – را مجاز نمی داند.

(ادامه دارد)

مطالب مرتبط